NEW YORK (Turkish Journal) – Psikolog Gamze Şen – İnsan her ne kadar karmaşık bir yaradılışa sahip olsa da sistem, benzersiz bir denge düzeni ile var olmamızı korumaya yönelik çabalar sarf eder. Ana bileşenleri, sempatik ve parasempatik sinir sistemi olarak ikiye ayrılan otonom (istemsiz) sinir sitemimiz bunların başında gelir. Başımıza gelen olaylara verdiğimiz içsel ve dışsal tepkiler bütününü oluşturan bu yapılar, denge ve uyumu sağlar.
Sempatik sinir sistemi, vücudun bir olaya karşı ‘savaş-kaç’ olarak bilinen tepkiler vermesini sağlar. Sistem, tehdit veya stres faktörü algılandığında otomatik olarak devreye girer. Temel işlevleri; kalp atışının hızlanması, solunum hızlanması, kasların harekete geçmesi gibi aktivasyonları içerir. Parasempatik sinir sistemi, tehdit algısı ortadan kalktığında, sistemde meydana gelen rahatlamasını sağlar. Bu, kalp hızının ve solunumun yavaşlaması, sindirim sistemi aktivitesinin artması ve genel ruh halinin iyileşmesi şeklinde kendini gösterir.
Örneğin; sizi kovalayan kocaman bir köpek olduğunu düşünün. Bunu tehdit olarak algılayan beyninizin ‘kaç’ sinyallerini vermesi sağlıklıdır. Sempatik sinir sistemi bu süreçte işlevlerini yerine getirerek, ‘kaç’ komutunu daha uygun sonuçlar vermesini sağlar. Tehlike bittiğinde ise beden ve beyin normal işleyişine geri döner. Bu süreci kontrol ve dengeleme görevi parasempatik sinir sistemi üzerindedir.
Sağlıklı bir sinir sisteminde, sempatik ve parasempatik sinir sistemi bir arada çalışarak vücudu ve ruhsal durumu dengeleyici bir rol üstlenir.
Dengenin Önemi
Denge insan yaşamında önemli bir yere sahiptir. Sempatik aktivasyon hayati bir role sahip olsa da uzun vadede ruhsal ve fiziksel boyutta sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle parasempatik aktivasyonu destekleyen pratikler yapılması iki sistem arasında dengeleyici bir etki yaratır. Stresin etkilerini azaltmak ve dengeyi sağlamak için, meditasyon, derin nefes alma pratiği, uyku düzenine özen gösterme ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları gibi faktörler önemlidir. Her iki sistemin dengeli çalışması; fiziksel, duygusal ve zihinsel sağlığı, sağlıklı sosyal ilişkileri, verimliliği ve yaratıcılığı destekler, aynı zamanda sağlıklı bir stres yönetimi ile bireylerin hayatlarında refahı artırır.
Dolayısıyla, dengeli bir yaşam tarzını benimseyip stresle başa çıkarak, bu sistemin etkili bir şekilde çalışmasını destekleyebilir ve daha sağlıklı, mutlu ve denge dolu bir hayatın keyfini çıkarabiliriz.
